Topraklama Nedir?
Elektrik iletim ve dağıtım hatlarında bulunan cihazlarda meydana gelebilecek elektrik kaçağına karşı alınan kaçak enerjinin işletme çevresindeki tabana (toprak – kum – çakıl – Su) aktarılmasına topraklama denir.
Topraklama, cihazda oluşabilecek statik elektrik yükü ve olası kaçak, direnci az olan toprak hattı üzerinden toprağa verilerek cihaza dokunan kişilerin hayati tehlikesini azaltan bir teknik ve kanuni zorunluluktur. Topraklama hayati önlem anlamındadır, Elektrik Projelerinde mecburidir ve işletmenin topraklama dirençlerinin yılda 1 kez ölçümesi gereklidir.
Uluslararası standartlarda ve ulusal yönetmeliklerimizde üç çeşit alçak gerilim ( AG ) elektrik dağıtım sistemi (şebekesi) tanımlanmıştır.
1) TN Sistemler (TN Tipi Şebeke)
2) TT Sistemler (TT Tipi Şebeke)
3) IT Sistemler (IT Tipi Şebeke)
T ; Terra = Toprak
N ; Notr = Nötr
I ; Isolation = İzolasyon
C ; Combine = Birleşim
S ; Separate = Ayrı anlamları için kullanılmıştır.
TN – C Sistemi
TN – S Sistemi
TN – C – S Sistemi’ şeklinde şebeke topraklaması yapılır. Burada;
ilk harf -> Güç sisteminin toprağa bağlanması; Akım kaynağının, yani transformatör merkezinin yapısını ve topraklama durumunu gösterir. Buna göre;
İlk T ; Bir noktanın toprağa doğrudan bağlanması, başka bir ifadeyle şebekenin bir noktasının örneğin yıldız noktasının topraklanmasını gösterir.
ilk I ; Bütün gerilimli bölümlerin toprakta ayrılmış olması veya bir noktadan bir empedans üzerinden toprağa bağlanmasıdır. Diğer bir deyişle; şebekenin bütün aktif kısımları toprağa karşı yalıtılmış veya şebekenin bir noktası bir empedans üzerinden topraklanmasını gösterir.
ikinici harf -> Tesisatın açıktaki iletken bölümlerinin toprağa bağlanmasının gösterir. Diğer bir ifadeyle tüketici cihazının madeni kısmının toprağa karşı durumunu gösterir. Buna göre;
ikinci T ; Güç Sisteminin herhangi bir noktasının topraklanmasından bağımsız olarak açıktaki iletken bölümlerin elektriksel olarak doğrudan toprağa bağlanmasını gösterir.
ikinci N ; Açıktaki iletken bölümlerin güç sisteminin topraklanmış noktasına elektriksel olarak doğrudan bağlanmasıdır. AG sistemlerinden güç sisteminin topraklanmış noktası, normal olarak nötr noktası veya nötr noktası yoksa bir ana (faz) iletkendir.
Üçüncü S ; Nötr veya topraklanmış hat iletkeninden ayrı bir iletkenle koruma fonksiyonunun sağlanmasıdır.
Üçüncü C ; Nötr ve koruma güvenliğinin tek iletken üzerinden birleştirilmesidir. ( PEN İletkeni )
Koruma Topraklaması
Meydana gelebilecek tehlike esnasında canlıların çarpılmasını önlemek için yapılan topraklama çeşididir. Cihazların izolasyon hatası sonucunda metal gövdeye kaçak olduğu durumda insan vücudunun temas halinde insana iletme tehlikesi olan cihazların metal gövdesine yapılan topraklamadır. Ölçülen toprak direnci 10 ohm altında olmalıdır.
Canlıların can güvenliğini sağlamak.
Cihazlarda meydana gelebilecek zararları önlemek.
Tesislerde bulunan kesicilere açtırma yaptırmak.
Koruma topraklaması yapılan yerler.
Elektrik motorların saç yüzeyinde.
Motorların metal aksamlarında.
Binaların prizlerin de.
Ölçü transformatörlerin sekonder sargılarında.
İşletme Topraklaması
Şebeke hattında bulunan elektrik devrelerinin meydana gelebilecek aşırı gerilimlere karşı alınan önlem çeşidine işletme topraklaması denir. Bu topraklama çeşidi işletmenin istenilen akım değerine göre yapılması gerekir. işletme topraklaması yapılan bölgede toprak direnci 2 ohm altında olmalıdır.
Fonksiyon Topraklaması
Yıldırım düşmesi sonucunda işletmede bulunan cihazların zarar görmesini önlemek için yapılan topraklama dır. Direnç değeri ise 10 ohm altında olmalıdır.
Toprak Cinslerinin Yaklaşık Direnç Değerleri
Bataklık 30 ohm
Killi toprak 100 ohm
Taşlı zemin 3000 ohm
Kum 2500 ohm